Του Βασίλη Χασιώτη
Τον Οκτώβρη του 1996, σ’ ένα άρθρο μου, («1180 και μία… Το μεγάλο στοίχημα», εις εφ. Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, 8/10/1996) προσπάθησα να οριοθετήσω τουλάχιστον σε ό,τι με αφορά, το τι σήμαινε η αναμενόμενη τότε ημερομηνία της 1/1/2000, την ημέρα που αλλάζαμε μαζί αιώνα, και χιλιετηρίδα. Τότε, «μετράγαμε» 1180 μέρες πριν από κείνη τη πρωτοχρονιά των μεγάλων ελπίδων μα και των μεγάλων αμφιβολιών, των μεγάλων αγωνιών…
Σήμερα, κάπου 3600 μέρες από τότε, μπορώ να κάνω ένα σύντομο απολογισμό, πού έπεσα έξω και πού μέσα (όχι λόγω κάποιας «προφητικής» ικανότητας αν είχα κάποια τέτοια, σίγουρα θάκανα άλλη δουλειά σήμερα, μα πες από τύχη).
Όπως σημείωνα τότε, «Τίποτα το «απότομο» δεν θα συμβεί στις 1/1/2000. Κανένα «κουμπί» δεν θα γυρίσει προς τα αριστερά ή προς τα δεξιά και αίφνης όλα θα φαντάζουν νέα, όλα τα ελαττώματα θα έχουν μετατραπεί σε προτερήματα ή όλα τα δομικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας θα μοιάζουν σαν μια μακρινή δυσάρεστη ανάμνηση.» Ναι, τέτοιο κουμπί δεν υπάρχει, μα είχα τον κρυφό πόθο, τη κρυφή ελπίδα, (τόσο κρυφή ώστε ήταν κρυφή κι απ’ τον ίδιο μου τον εαυτό), πως, 3600 μέρες μετά, η πρωτοχρονιά που θα μας έρθει σε λιγότερο από 160 μέρες από σήμερα, δεν θα ήταν τόσο δραματικά χειρότερα από την 1/1/2000, τόσο πολύ κοντύτερα στην πρωτοχρονιά μάλλον του 1930 παρά το 2000!
Σημείωνα, τότε, ότι «Την 1/1/2000, τα νοσοκομεία μας πιθανόν να έχουν τα ίδια προβλήματα, το σύστημα υγείας γενικότερα, πιθανόν να έχει τα ίδια προβλήματα. Οριακές βελτιώσεις δεν κάνω καν τον κόπο να τις συζητώ ως άξιες λόγου. Η συζήτηση για οριακές βελτιώσεις, αποτελεί προνόμιο μόνο εκείνων που ήδη έφθασαν στο σημείο ωριμότητας στη καμπύλη ανάπτυξής τους. Οριακές βελτιώσεις, σ’ όσους κινούνται στο κάτω αριστερά τεταρτημόριο της παραπάνω καμπύλης, ισοδυναμεί με οπισθοδρόμηση, με άνοιγμα της ψαλίδας.» 3.600 περίπου μέρες από κείνη τη πρωτοχρονιά, του 2000, μπορούμε να κάνουμε ένα απολογισμό και σ’ αυτό το θέμα. Δεν ψάχνω τη μεγάλη αλλαγή που δεν ήρθε στο σύστημα της υγείας μας, μα ψάχνω εναγώνια την οριακή αλλαγή, που κι αυτή δεν μπορώ εύκολα να τη διακρίνω. Βέβαια, διακρίνω τις μεγαλόστομες διακηρύξεις των διαχρονικών κυβερνητών μου, που υπόσχονταν την έλευση τούτων των μεγάλων αλλαγών και εκσυγχρονισμών, μα το μεγάλο έργο είναι αόρατο, τόσο, όσο και το οριακά υποφερτό…
Σημείωνα, τότε, ότι «Ίσως πάλι, την 1/1/2000, τουλάχιστον αυτό, θα έχουμε την ευτυχία να βρισκόμαστε προ νέων προβλημάτων, όμως, έχοντας επιλύσει τα παλιά. Ιδού το στοίχημα για την υγεία. Ιδού το στοίχημα ως γενικευμένη προσέγγιση. Να μην αθροίζουμε τα ίδια προβλήματα. Να επιλύουμε προβλήματα και να αντιμετωπίζουμε όντως νέα. Όποιος ονειρεύεται μια ζωή χωρίς προβλήματα, αυτός βρίσκεται εκτός πραγματικότητας. Η ζωή είναι μια διαδοχή προβλημάτων. Το ζητούμενο δεν είναι να τα εξαφανίσουμε. Το ζητούμενο είναι να τα διαχειριστούμε.» 3.600 περίπου μέρες από κείνη τη πρωτοχρονιά, του 2000, ψάχνω να βρω πόσα απ’ τα παλιά προβλήματα, απ’ τα «ιστορικά» προβλήματα της δημόσιας διοίκησής μας έχουν λυθεί. Του κάκου όμως. Όχι μόνο τα προβλήματα που υπήρχαν πριν την 1/1/200ο δε λύθηκαν, μα ήδη άρχισαν να παλιώνουν κι εκείνα που δημιουργήθηκαν μετά το 2000, ώστε το «απόθεμα» των «ιστορικών» μας προβλημάτων όχι απλά να μη μειώνεται, μα και να «εμπλουτίζεται»…. Το ίδιο ισχύει και για τα προβλήματα που σχετίζονται με τη δημόσια υγεία μας…
Σημείωνα, τότε, ότι «Την 1/1/2000, τα σχολεία μας πιθανόν να έχουν τα ίδια προβλήματα, το εκπαιδευτικό μας σύστημα γενικότερα, πιθανόν να έχει τα ίδια προβλήματα -τρώγλες πιθανόν να εξακολουθούν να υπάρχουν όπως παλιά, η παιδεία να μην παράγει κριτική γνώση, αλλά στείρα αποστήθιση, πιθανόν η γνώση να εξακολουθεί να απουσιάζει από τα «μοντέλα» εκείνων των αναπτυξιολογούντων, ειδικών ή μη, που δεν αντιλαμβάνονται ότι ενώ το 0% πληθωρισμός σε καμία περίπτωση δεν συνιστά ασφαλιστική δικλείδα στην εν γένει προσπάθεια της χώρας για οικονομική και κοινωνική ανόρθωση, αντίθετα, ο παράγων «ανθρώπινο κεφάλαιο», συνιστά το πιο στέρεο υπόβαθρο. Όχι ότι δεν θα επιθυμούσαμε 0% πληθωρισμό. Δεν λέμε αυτό. Λέμε, πού πρέπει να εστιάζουμε τις στρατηγικές μας επιλογές. Οριακές βελτιώσεις, δεν κάνω τον κόπο να τις συζητώ ως άξιες λόγου. Ίσως, πάλι, την 1/1/2000, τουλάχιστον αυτό, να έχουμε την ευτυχία να βρισκόμαστε προ νέων προβλημάτων, όμως, έχοντας επιλύσει τα παλιά. Ιδού το στοίχημα με την παιδεία.» 3.600 μέρες μετά, μπορεί ο καθένας να κάνει τον απολογισμό και γι’ αυτό το θέμα. Προς τι να κουράσω με διαπιστώσεις, όταν είναι μάλλον βέβαιο ποιες είναι αυτές;
Σημείωνα, τότε, ότι «Την 1/1/2000, το σωφρονιστικό σύστημα, ο τρόπος απόδοσης της δικαιοσύνης και τα υπόλοιπα προβλήματα που σχετίζονται μ’ αυτή πιθανόν να είναι τα ίδια. Φυλακές των 500 ατόμων να φιλοξενούν τετραπλάσιους κρατούμενους, υποθέσεις στα δικαστήρια να περιμένουν χρόνια να πάρουν τη σειρά τους, κ.λπ. Οριακές βελτιώσεις, δεν κάνω καν τον κόπο να τις συζητώ ως άξιες λόγου. Ίσως, πάλι, την 1/1/2000, τουλάχιστον αυτό, να έχουμε την ευτυχία να βρισκόμαστε προ νέων προβλημάτων, όμως, έχοντας επιλύσει τα παλιά. Ιδού το στοίχημα με την δικαιοσύνη.» Ισχύει ό,τι και παραπάνω ήδη σημειώσαμε για τα προηγούμενα…
Σημείωνα, τότε, ότι «Την 1/1/2000, η λοιπή Ελλάδα, η Ελλάδα που βρίσκεται στη σκιά του κράτους των Αθηνών, η Ελλάδα της περιφέρειας, η Ελλάδα των περιφερειακών ελπίδων, της περιφερειακής αξιοπρέπειας, η ξεχασμένη Ελλάδα, πιθανόν να έχει τα ίδια προβλήματα. Οριακές βελτιώσεις, δεν κάνω τον κόπο να τις συζητώ ως άξιες λόγου. Ίσως, πάλι, την 1/1/2000, τουλάχιστον αυτό, να έχουμε την ευτυχία να βρισκόμαστε προ νέων προβλημάτων, όμως, έχοντας επιλύσει τα παλιά. Ιδού το στοίχημα με την περιφέρεια.» Ισχύει ό,τι και παραπάνω…
Σημείωνα, τότε, ότι «Την 1/1/2000, τα περήφανα γηρατειά -ο όρος δεν είναι δικός μου-, αυτός ο κόσμος των απόμαχων της εργασίας, αλλά όχι και της ζωής, αυτός ο κόσμος που του αρνούμαστε το δικαίωμα να ζει ανθρώπινα, που του επιβάλουμε να επιζεί ενίοτε σε συνθήκες χειρότερες από εκείνες ενός ευτυχούς κατοικιδίου ζώου -δεν αναζητώ σαδομαζοχιστές που σπρώχνουν τμήματα του λαού σε τέτοιες οριακές καταστάσεις, ας πούμε ότι οι «αντικειμενικές» συνθήκες της οικονομίας δεν επιτρέπουν κάτι καλύτερο- πιθανόν να έχουν τα ίδια προβλήματα. Οριακές βελτιώσεις, δεν κάνω τον κόπο να τις συζητώ ως άξιες λόγου. Ίσως, πάλι, την 1/1/2000, τουλάχιστον αυτό, να έχουμε την ευτυχία να βρισκόμαστε προ νέων προβλημάτων, όμως, έχοντας επιλύσει τα παλιά. Ιδού το στοίχημα με την τρίτη ηλικία.» Ισχύει ό,τι και παραπάνω…
Σημείωνα, τότε, ότι «Την 1/1/2000, οι δημόσιες επιχειρήσεις και οργανισμοί, πιθανόν να έχουν τα ίδια προβλήματα, το ίδιο και το υπό στενότερη έννοια Δημόσιο. Οριακές βελτιώσεις, δεν κάνω τον κόπο να τις συζητώ ως άξιες λόγου. Ίσως, πάλι, την 1/1/2000, τουλάχιστον αυτό, να έχουμε την ευτυχία να βρισκόμαστε προ νέων προβλημάτων, όμως, έχοντας επιλύσει τα παλιά. Ιδού το στοίχημα με τον δημόσιο τομέα.» Ισχύει ό,τι και προηγούμενα…
Σημείωνα, τότε, ότι «Την 1/1/2000, ο ιδιωτικός τομέας της οικονομίας, ο οποίος όπως έχουμε ξαναγράψει, και πολύ περισσότερο από εμάς έγκυροι αναλυτές έχουν επισημάνει, δεν είναι κι αυτός άμοιρος ευθύνης για ό,τι ως γενικότερο «σκηνικό» σήμερα βιώνουμε, ίσως να εξακολουθεί να εμφορείται από παλιές κακές νοοτροπίες, εκεί όπου υπάρχουν, πιθανόν να έχει τα ίδια προβλήματα, πιθανόν, αντί οι επιχειρήσεις να διοικούνται από επιχειρηματίες με οράματα και ικανότητες, να διοικούνται από επιχειρηματίες ευκαιριακούς, όπως ενίοτε συμβαίνει… Οριακές βελτιώσεις, δεν κάνω τον κόπο να τις συζητώ ως άξιες λόγου. Ίσως, πάλι, την 1/1/2000, τουλάχιστον αυτό, να έχουμε την ευτυχία να βρισκόμαστε προ νέων προβλημάτων, όμως, έχοντας επιλύσει τα παλιά. Ιδού το στοίχημα με τον ιδιωτικό τομέα.» Ισχύει ό,τι και προηγούμενα…
Σημείωνα, τότε, ότι «Την 1/1/2000, η πλειοψηφία των εργαζομένων πιθανόν να έχει τα ίδια σοβαρά οικονομικά προβλήματα, πιθανόν, για παράδειγμα, μια τυπική τετραμελής οικογένεια να απέχει πολύ από το να αποκερδαίνει 500.000 μηνιαίως για να ζει ανθρώπινα, όπως υποστηρίζει η Στατιστική Υπηρεσία της Ε.Ε., πιθανόν ακόμα να εξακολουθεί η διαμάχη μεταξύ εκείνων που μετρούν την ευημερία μέσω κάποιων αριθμών και εκείνων που διαπιστώνουν την ευημερία γνωρίζοντας από πρώτο χέρι το πώς βιώνει μια οικογένεια σήμερα. Ακόμα-ακόμα πιθανόν να έχουν οι εργαζόμενοι τα ίδια εργασιακά προβλήματα. Σοβαρότερα στον ιδιωτικό τομέα, αλλά και στον δημόσιο τομέα δεν λείπουν -αν και πολλές φορές διαφορετικής υφής. Την 1/1/2000, οι εργαζόμενοι πιθανόν να έχουν τα ίδια προβλήματα. Οριακές βελτιώσεις, δεν κάνω τον κόπο να τις συζητώ ως άξιες λόγου. Ίσως, πάλι, την 1/1/2000, τουλάχιστον αυτό, να έχουμε την ευτυχία να βρισκόμαστε προ νέων προβλημάτων, όμως, έχοντας επιλύσει τα παλιά. Ιδού το στοίχημα. Να μην αθροίζουμε τα ίδια προβλήματα. Να επιλύουμε και να αντιμετωπίζουμε όντως νέα.» Ισχύει ό,τι και παραπάνω (σημειώνω ότι το 500.000 ανωτέρω, αναφέρεται σε δραχμές)
Σημείωνα, τότε, ότι «Όμως το μέλλον είναι εξαιρετικά απαιτητικό. Ακούω «δεν υπάρχουν πλέον χαρισματικοί ηγέτες». Ακούω επίσης : «Δεν χρειάζονται χαρισματικοί ηγέτες». Το πρώτο είναι διαφορετικό από το δεύτερο. Το πρώτο είναι «τρέχουσα διαπίστωση». Το δεύτερο συνιστά θέση και μάλιστα ουσιαστικού περιεχομένου. Θα παρακάμψω τη τρέχουσα διαπίστωση και επιγραμματικά θα σημειώσω, ως εξόχως αυτονόητο, ότι διαφωνώ με την άνω θέση. Μάλιστα δε, αν ίσαμε χθες μιλάγαμε αποκλειστικά για το επίπεδο των πολιτικών ηγεσιών, είναι καιρός πλέον, έστω με σημαντική χρονική υστέρηση που μας χαρακτηρίζει, να επισημάνουμε ό,τι στο μάνατζμεντ γίνεται από δεκαετιών αποδεκτό. Δηλαδή, οι ηγέτες είναι αναγκαίοι σε οποιονδήποτε οργανισμό ή επιχείρηση, δημόσια ή ιδιωτική ανεξάρτητα. Με επιμονή επανερχόμεθα συνεχώς στο θέμα της ηγεσίας, σε αρκετά άρθρα μας, ακριβώς διότι εμπίπτει σε ό,τι μπορεί να αποκληθεί στρατηγική παράμετρος.» το ζήτημα της ηγεσίας είναι το σημαντικότερο από τα «ιστορικά» μας διαχρονικά προβλήματα. Σήμερα, 3.600 μέρες μετά, το «έλλειμμα ηγεσίας», είναι ακόμα πιο έντονο…
Σημείωνα, τότε, ότι «Το στοίχημα με το μέλλον, είναι ένα διαρκές στοίχημα. Ότι δηλαδή η κίνηση θα υπερισχύσει της ακινησίας, η συνέχεια της ασυνέχειας και η ευθύνη της ανευθυνότητας ή της ευθυνοφοβίας. Το στοίχημα αυτό δεν τίθεται κάθε ορισμένα χρόνια. Ο κόσμος είναι ένα διαρκές παιχνίδι. Δεν υπάρχουν ημίχρονα ανάπαυσης. Δεν υπάρχει συμφωνία κάποιος να μη συνεχίζει να παίζει όταν εσύ «ξεκουράζεσαι». Τι σημαίνει όμως «στοιχηματίζω»; Σημαίνει : πρώτα από όλα ότι υπάρχει ένα παιχνίδι. Σημαίνει ακόμα, ότι γνωρίζουμε τους κανόνες του παιχνιδιού. Σημαίνει επίσης, ότι γνωρίζουμε τις δυνατότητες των συμμετεχόντων (παικτών) και πολύ περισσότερο τις δικές μας. Γνωρίζουμε ακόμα το χώρο που διεξάγεται το παιχνίδι, ενώ ο χρόνος διεξαγωγής του παιχνιδιού συνιστά κι αυτός μια παράμετρο με μεγάλη σημασία. Αν γνωρίζουμε τη στρατηγική, τις πολιτικές και τις τακτικές των υπολοίπων παικτών, τόσο το καλύτερο.» 3.600 μέρες μετά, ακινησία, ασυνέχεια, ανεπάρκεια, αναποτελεσματικότητα, είναι τα χαρακτηριστικά που πράγματι διαψεύδουν τις ευχές που κάναμε τότε ώστε ο νέος αιώνας, η νέα χιλιετηρίδα στη χώρα μας, να είναι πιο επιεικής μαζί μας, να φαίνεται ότι η ευχή μας δεν έπιασε…
Αυτά, σημείωνα τότε, στην τότε Ελλάδα, που δυστυχώς, φαίνεται να ήταν καλύτερη απ’ τη σημερινή, που πάει να πει ότι η κατάρα του «κάθε πέρσι και καλύτερα», έχει κολλήσει πάνω μας σα τεράστιο χταπόδι.
