Του ΙΩΑΝΝΟΥ ΣΤΕΦ. ΛΕΤΤΑ, Ταξιάρχου ε.α.
Η πόλη μας, τα ΙΩΑΝΝΙΝΑ, βρίσκονται περίπου στο κέντρον της Ηπείρου.
Είναι κτισμένα στη Δυτική Ακτή της Λίμνης των Ιωαννίνων, της ΠΑΜΒΩΤΙΔΟΣ.
Η λίμνη έχει μήκος 11 χιλιομέτρων και μέγιστο βάθος 12 μέτρων.
Τα Ιωάννινα είναι έδρα Νομαρχίας και Περιφερειακής Διοίκησης.
Η χρονολογία ίδρυσης της πόλης δεν είναι ακριβώς γνωστή.
Σε αναφερθέντα για πρώτη φορά Επισκοπικό Κατάλογο το 673 μ. Χ., αναφέρεται και Επισκοπή Ιωαννίνων. Αυτό σημαίνει ότι κτίστηκε στους προ του 7ου μ. Χ. αιώνας χρόνους. Άλλοι όμως θεωρούν ως εποχή κτίσεως τους χρόνους προ του 9ου μ. Χ. αιώνος.
Πρώτη επίσημη αναφορά των Ιωαννίνων γίνεται το 1020 μ.Χ. επί Αυτοκράτορος του Βυζαντίου του Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου.Το 1081 μ.Χ. τα Ιωάννινα δέχτηκαν επιδρομή Νορμαδών υπό τον Βοημούνδον, οι οποίοι κατέλαβαν την πόλη.
Οι Νορμανδοί ανώρυξαν τάφρον πέριξ της πόλης και επισκεύασαν τα τείχη και το Φρούριο, το οποίον είναι άγνωστο πότε και από ποιούς είχε κτισθεί. Λίγο αργότερα ιδρύθη από τον Μιχαήλ Άγγελο το Δεσποτάτο της Ηπείρου με πρωτεύουσα την Άρτα.
Το 1259 μ.Χ. τα Ιωάννινα κατελήφθησαν από τον Αυτοκράτορα του Βασιλείου της Νίκαιας. Η Νίκαια είχε γίνει πρωτεύουσα της εναπομείνασας Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης το 1204 μ.Χ. από τους Φράγκους Σταυροφόρους.
Όμως για λίγο μόνο χρονικό διάστημα, κράτησαν τα Ιωάννινα οι Βυζαντινοί γιατί τα ανακατέλαβε ο Δεσπότης της Ηπείρου με τη βοήθεια των Φράγκων και τους οποίους τελικά εξεδίωξε.
Το 1349 Σέρβοι επιδρομείς υπό τον Στέφανον Ντούσαν κατέλαβαν τα Ιωάννινα, τα οποία όμως λίγο αργότερα περιήλθαν στα χέρια των Αλβανών οι οποίοι εδίωξαν τους Σέρβους.
Οι Σέρβοι μας κληρονόμησαν την «Ντραμπάτοβα».
Είναι λέξη Σλαύικη και σημαίνει «Κρυονέρι».
Οι Αλβανοί σύντομα εξεδιώχθηκαν από τον Δεσπότη της Ηπείρου Κάρολον ο οποίος όμως το 1431 μ.Χ. εξαναγκάστηκε να τα παραδώσει «προσωρινά» στους Τούρκους, οι οποίοι είχαν ήδη εξαπλωθεί σ' όλη τη Βαλκανική χερσόνησο.
Το 1445 η Τουρκική κατοχή των Ιωαννίνων οριστικοποιήθηκε με την χορήγηση όμως υπό τούτων στα Ιωάννινα πολλώς ειδικών προνομίων.
Με τους Τούρκους να κατέχουν πλέον ισχυρά τα Ιωάννινα, αλλά και με πολλά προνόμια για την πόλη, το 1611 π.Χ. έγινε η Επανάσταση του Επισκόπου Τρίκκης του Διονυσίου του Σκυλοσόφου. Η επανάσταση κατεστάλη από τους Τούρκους αιματηρά, ο δε Διονύσιος συνελήφθη και τον έγδαραν ζωντανό στο σημείο όπου είχε καταφύγει.
Φαίνεται ο χώρος (σπήλαιο) όπου εκτελέστηκε και σήμερα, λίγο πιο κάτω από την Κυρά-Φροσύνη.
Ύστερα απ' αυτό οι Τούρκοι εκδικούμενοι κατάργησαν όλα τα προνόμια των Ιωαννίνων.Μέχρι το 1778 μ.Χ. δεν υπάρχει καμιά σοβαρή εξέλιξη στα Ιωάννινα, που τα κρατούσαν σταθερά οι Τούρκοι. Σ' αυτό το διάστημα τα Ιωάννινα εξελίχθησαν σε Κέντρο Γραμμάτων και Εμπορίου.
Και το 1800 μ.Χ. φθάνει στα Ιωάννινα ο Αλβανός Αλή Πασάς ο Τεπελενλής, ο οποίος σιγά-σιγά και συστηματικά κατέστησε τα Ιωάννινα πρωτεύουσα ημιανεξάρτητου κράτους που είχε απλωθεί μέχρι Ναυπάκτου προς Νότο και σε μέγα βάθος προς Βορρά.
Η περίοδος του Αλή Πασά υπήρξε για τα Ιωάννινα, όχι μόνο περίοδος δουλείας και φόβου, αλλά ταυτόχρονα και περίοδος μεγάλης ακμής, πολιτιστικής, πνευματικής και εμπορικής και τόπος επίσκεψης διάσημων προσωπικοτήτων της εποχής, όπως π.χ. ο Λόρδος Βύρων.
και ο Μέγας Ναπολέων ασχολήθηκε με τον Αλή Πασά και είχε φιλικές σχέσεις μαζί του.
Τελικά ο Αλή Πασάς προκάλεσε τη μήνι του Σουλτάνου, ο οποίος εξαπέστειλε εναντίον του από την Πελοπόννησο (Μωριά) τον Χουρσίτ Πασά με πολλά στρατεύματα.
Έτσι όταν το 1821 εξερράγη Ελληνική Επανάσταση, κατόρθωσε να επιβληθεί και να επικροτήσει, λόγω έλλειψης επαρκών τουρκικών στρατιωτικών δυνάμεων. Έτσι ο Αλή Πασάς συνέβαλε έμμεσα και αθέλητα φυσικά, στην Ελληνική Επανάσταση να σταθεροποιηθεί στα αρχικά της στάδια.
Ο Αλή Πασάς αφού αντιστάθηκε όσο μπόρεσε, τελικά νικήθηκε κατά κράτος από τον Χουρσίτ και δραπέτευσε στο Νησί των Ιωαννίνων, όπου κρύφθηκε στη Μονή του Αγίου Παντελεήμονος. Τον ανεκάλυψαν και τον εκτέλεσαν πυροβολώντας τον από κάτω από το πάτωμα του δωματίου όπου είχε κρυφτεί. Οι τρύπες στο πάτωμα από τους πυροβολισμούς υπάρχουν και σήμερα. Το σώμα του τάφηκε στο Φρούριο, στο Νότιο άκρο, εκεί που κάποτε ήταν στρατιωτικό Νοσοκομείο. Το δε κεφάλι του στάλθηκε στο Σουλτάνο.
Τα Γιάννινα και όλη η περιοχή τους, έγιναν πλέον χώρος συγκέντρωσης όγκου Τουρκικών στρατευμάτων. Αυτό δεν επέτρεψε καμιά προσπάθεια συμμετοχής των Ιωαννίνων στην Ελ. Επανάσταση.
Το 1881 μ.Χ. με απόφαση της Συνδιάσκεψης Ευρωπαϊκών Κρατών παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα η Θεσσαλία πλην Ελασσώνος και επί την Ήπειρο μόνον η περιοχή Άρτας.
Και φθάσαμε στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Η Ελλάδα ήταν ανέτοιμη και εντελώς απροετοίμαστη για πόλεμο. Και η ταπεινωτική ήττα επήλθε φυσιολογικά. Η οδυνηρή αυτή ήττα έφερε απόγνωση στον Ελληνικό Λαό, ταυτόχρονα όμως και την αφύπνιση. Προ παντός δε την αφύπνιση στις Ένοπλες δυνάμεις.
Οι Αξιωματικοί συνασπίστηκαν και αποφάσισαν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους. Δημιούργησαν τον ονομασθέντα Στρατιωτικό Σύνδεσμο. Τη νύχτα της 14ης προς την 15η Αυγούστου του 1909, συγκεντρώθηκαν με 2.000 περίπου στρατιώτες στο Γουδί και κήρυξαν Επανάσταση. Απαίτησαν αλλαγή πολιτικής και προπαντός άμεση ενίσχυση, εξοπλισμό και αναδιοργάνωση του Στρατού και του Στόλου.
Επακολούθησε παλλαϊκό συλλαλητήριο και ο λαός των Αθηνών στάθηκε στο πλευρό του Στρατιωτικού Συνδέσμου και αγκάλιασε την Επανάσταση.Ο Σύνδεσμος απευθύνεται τότε στο Κρητικό Επαναστάτη, το μεγαλοφυή και οραματιστή πολιτικό Ελευθέριο Βενιζέλο και τον καλεί στην Αθήνα, όπου ο Βενιζέλος έφθασε τον Σεπτέμβριο του 1909. Του ζητούν να σχηματίσει κυβέρνηση. Αυτός δεν βιάζεται. Παραμένει Σύμβουλος του Συνδέσμου. Τελικά όμως στις 6 Οκτωβρίου 1910 ο Βενιζέλος κλήθηκε από τον Βασιλέα Γεώργιο τον Α' να σχηματίσει Κυβέρνηση.
Τον Νοέμβριο 1910 έγιναν εκλογές και ο Βενιζέλος επικράτησε. Στις 12 Μαρτίου 1912 νέες εκλογές και οριστικός θρίαμβος του Βενιζέλου.
Σ' αυτό το μικρό χρονικό διάστημα του 1½ περίπου έτους ο Βενιζέλος άλλαξε τα πάντα. Νέος άνεμος ζωής και ελπίδας.
Αναζωογονήθηκαν οι Ένοπλες Δυνάμεις.
Ο Βενιζέλος επανέφερε στην Αρχιστρατηγεία τον τότε Διάδοχο Κωνσταντίνο, τον οποίο είχε απομακρύνει ο Σύνδεσμος.
Καλείται Γαλλική Στρατιωτική Αποστολή υπό τον Στρατηγό Έντον για την εκπαίδευση και οργάνωση του Στρατού, αλλά και Αγγλική αποστολή για το Ναυτικό. Ο Στρατός εκπαιδεύεται, αναδιοργανώνεται και εξοπλίζεται.
Και για το Ναυτικό, τον Πολεμικό μας Στόλο, αγοράζεται το θωρηκτό «ΑΒΕΡΩΦ», ενώ ήταν ακόμα στο Ναυπηγείο.
Ο «Αβέρωφ», όπως αποδείχθηκε λίγο αργότετα κατέστησε τον Ελληνικό Στόλο ακαταμάχητο.
Στις 22 Φεβρουαρίου 1912 οι Σέρβοι και οι Βούλγαροι συνάπτουν συμμαχία εναντίον της Τουρκίας.
Ο Βενιζέλος σπεύδει αμέσως και συνάπτει συμμαχία με τους Βουλγάρους. Ένας όρος της συμφωνίας καθόριζε, ότι οι Σύμμαχοι θα διατηρούσαν και θα ενσωμάτωναν όποιο έδαφος κατελάμβαναν διά των όπλων.
Οι Βούλγαροι ήταν οι ισχυρότεροι στρατιωτικά. Αλλά ο Ελληνικός Στόλος ήταν βασικός παράγων για τον αποκλεισμό των Δαρδανελίων και την απαγόρευση διοχέτευσης τουρκικών στρατευμάτων από την Ασία προς τα Βαλκάνια. Πράγμα το οποίο και συνέβη. Λίγο αργότερα όταν άρχισε ο Α' Βαλκανικός Πόλεμος, ο Ελληνικός Στόλος υπό τον Ναύαρχον Παύλον Κουντουριώτη, κατεναυμάχησε τον Τούρκικο Στόλο, ο οποίος κλείστηκε στα στενά, τα οποία έγιναν απαγορευμένη περιοχή για τους Τούρκους της Αγιάς.
Στις 25 Σεπτεμβρίου 1912 το Μαυροβούνιο κηρύσσει πρώτο τον πόλεμο κατά της Τουρκίας.
Ο Α' Βαλκανικός Πόλεμος έχει αρχίσει. Στις 4 Οκτωβρίου 1912 Σερβία, Βουλγαρία και Ελλάδα κηρύσσουν επίσης τον πόλεμο κατά της Τουρκίας.Ο Ελληνικός Στρατός χωρίστηκε σε δύο Τμήματα. Στο Στρατό της Θεσσαλίας και στο Στρατό Ηπείρου, Δ/τής Στρατού Θεσσαλίας ο Διάδοχος Κωνσταντίος. Δϋναμη. Επτά (7) Μεραρχίες Πεζικού και μία (1) Μεραρχία Ιππικού.
Τουρκικές δυνάμεις περί τους 35-40 χιλιάδες άνδρες.Το πρωί της 5ης Οκτωβρίου 1912 ο Ελληνικός Στρατός της Θεσσαλίας εξαπολύει επίθεση. Καταλαμβάνει την Ελασσώνα και στη μεγάλη μάχη του Σαρανταπόρου συνετρίβει τους Τούρκους οι οποίοι υποχωρούν Ο Επ. Στρατός προχωρεί προς Βορράν. Η Δυτική Μακεδονία ελευθερώνεται. Εύκολη πλέον η συνέχιση της προέλασης προς Βορράν. Αλλά ο Βενιζέλος αγρυπνούσε. Επεμβαίνει αμέσως και διατάσσει τηλεγραφικώς να στραφεί ο Στρατός προς ανατολάς προς τη Θεσσαλονίκη. Όπερ και εγένετο. Επακολούθησε η μεγάλη μάχη στα Γιαννιτσά με θριαμβευτική νίκη των Ελληνικών Όπλων.
Και τότε ο Τούρκος Αρχιστράτηγος Ταχσίν Πασάς, σπεύδει και παραδίνει επίσημα τη Θεσσαλονίκη.
Ήταν 26 Οκτωβρίου 1912.
Την επομένη φτάνουν έξω από τη Θεσσαλονίκη ασθμαίνοντες οι Βούλγαροι.
Μόλις είχαμε προλάβει.
Οι Βούλγαροι ζήτησαν να τους επιτραπεί να μπει στη Θεσσαλονίκη ένα τάγμα τους για «ανάπαυση». Αντί Τάγματος έμπασαν ολόκληρη Μεραρχία. Πονηρή η πρόθεση και φανερός ο σκοπός. Λίγο αργότερα αποδείχτηκε όταν έγινε ο Β' Βαλκανικός Πόλεμος.
Αλλά αυτό είναι μια άλλη Ιστορία.
Δεν είναι του παρόντος.
Στο μεταξύ και ενώ αυτά συνέβαιναν οι Μαυροβούνιοι και οι Σέρβοι νίκησαν επίσης στα εδάφη τους τους Τούρκους. Πολλοί απ' αυτούς διέφυγαν προς Αλβανίαν και αρκετοί κατέβηκαν στα Γιάννινα.
Όπου θα τους βρούμε λίγο αργότερα.
Η Απελευθέρωση των Ιωαννίνων από τον Τουρκικό ζυγό
Μέρος Β΄ (τελευταίο)
Υπενθυμίζουμε ότι στις 25 Σεπτεμβρίου 1912 το Μαυροβούνιο κήρυξε τον πόλεμο κατά της Τουρκίας και ότι στις 4 Οκτωβρίου 1918 ακολούθησαν οι τρεις άλλες χριστιανικές Βαλκανικές χώρες, η Σερβία, η Βουλγαρία και η Ελλάδα.
Υπενθυμίζουμε επίσης ότι το Τμήμα του Ελληνικού Στρατού Θεσσαλίας είχε νικήσει τους Τούρκους σε σειρά μαχών, απελευθερώνοντας τη Δυτική Μακεδονία και την 26η Οκτωβρίου 1912 της Θεσσαλονίκης, προλαμβάνοντας την τελευταία στιγμή τους Βουλγάρους.
Το άλλο τμήμα του Ελληνικού Στρατού, το τμήμα της Ηπείρου, που είχε συγκεντρωθεί στην ελεύθερη περιοχή Άρτας, θα ενεργούσε προς την κατεύθυνση των Ιωαννίνων με μικρές δυνάμεις.
Το σύνολο των Ελληνικών δυνάμεων, αρχικά, ήταν μόνο οκτώ Τάγματα Πεζικού και Ευζώνων, τρεις Μοίρες Πυροβολικού και μία Ίλη Ιππικού. Υπήρχαν επιπλέον και οι απαραίτητοι βοηθητικοί σχηματισμοί. Συνολική δύναμη αυτή τη στιγμή του Ελ. Στρατού Ηπείρου περίπου μία Μεραρχία, ενώ το Τμήμα Στρατιάς Θεσσαλίας, έφθανε, ως γνωστό τις οκτώ Μεραρχίες.Διοικητής της Ελληνικής Δύναμης του θεάτρου Επιχειρήσεων Ηπείρου ήταν ο Αντιστράτηγος Σαπουντζάκης Κωνσταντίνος.Αρχικά οι Τουρκικές δυνάμεις της τοποθεσίας Μπιζανίου ήταν περί τους 20.000 - 25.000 άνδρες.
Μετά όμως την ήττα των Τούρκων από το Μαυροβούνιο και τα Σέρβια, τα εκεί Τουρκικά στρατεύματα υποχώρησαν προς Αλβανία και πολλοί εν συνεχεία κατήλθαν στα Γιάννινα. Έτσι το σύνολο των Τουρκικών δυνάμεων Ηπείρου, έφθασε περίπου τους 40.000 άνδρες.Αρχηγός των Τουρκικών τούτων δυνάμεων ήταν ο Εσσάτ Πασάς.Στις 5 Οκτωβρίου 1912, ταυτόχρονα με την επίθεση στη Θεσσαλία, οι Ελληνικές Δυνάμεις Ηπείρου πέρασαν τον Άραχθο ποταμό και κατέλαβαν την Φιλιππιάδα.
Έτσι οι Τουρκικές δυνάμεις που υπερασπίζονταν τα Ιωάννινα απομονώθηκαν από την επικοινωνία με την Πρέβεζα και τη θάλασσα.Τότε κρίθηκε αναγκαίο και απαραίτητο, όπως πριν αρχίσει η κύρια επίθεση κατά των Ιωαννίνων, να καταληφθείπροηγουμένως η Πρέβεζα, ώστε να εξασφαλισθεί ο ταχύς και εύκολος ανεφοδιασμός του Ελληνικού Στρατού διά θαλάσσης, διότι ο ανεφοδιασμός διά ξηράς ήταν λίαν δυσχερής λόγω των μεγάλων αποστάσεων και του ουχί καλού οδικού δικτύου.Κατόπιν αυτού έγινε επιχείρηση προς Πρέβεζα και μετά νικηφόρο μάχη παρά την Νικόπολη, η Πρέβεζα απελευθερώθηκε στις 21 Οκτωβρίου 1912 και απετέλεσε έκτοτε τη βάση ανεφοδιασμού του Ελ. Στρατού Ηπείρου.
Κατόπιν αυτών οι Ελληνικές Δυνάμεις με επιθετικό πνεύμα και υψηλό ηθικό παρά την αριθμητική τους αδυναμία, προέλασαν προς Βορράν και από νίκη σε νίκη εναντίον ισχυρών Τουρκικών δυνάμεων, έφθασαν στην ισχυρή οχυρωμένη θέση «Πέντε Πηγάδια», όπου όμως ανέστειλαν τις επιχειρήσεις προσωρινά εν αναμονή αφίξεως ενισχύσεων.Σε λίγο και έφθασε από τη Μακεδονία η 2α Μεραρχία και δι' επιθέσεως κατελήφθησαν τα Πεστά και η Αετοράχη. Η πολιορκία του Μπιζανίου είχε αρχίσει.
Όμως η όλη αμυντική τοποθεσία του Μπιζανίου ήταν πολύ καλά οργανωμένη και οχυρωμένη από ειδικούς Γερμανούς τεχνικούς, υπό τον στρατηγό Φον Ντερ Γκολτς. Εκτός των οχυρώσεων το Μπιζάνι ήταν εφοδιασμένο με παντοειδές και άφθονο πολεμικό υλικό και υποστηρίζονταν από 112 πυροβόλα. Έτσι οι επιχειρήσεις κατά του Μπιζανίου δεν έφερναν το αναμενόμενο αποτέλεσμα.Και τότε η Στρατιά Ηπείρου ενισχύθηκε με δύο ακόμη Μεραρχίες, την 4η στις 20 Δεκεμβρίου 1912 και την 6η στις αρχές Ιανουαρίου του 1913.
Οι δύο αυτές Μεραρχίες είχαν έρθει από τη Μακεδονία, όπου είχε ήδη προ πολλού απελευθερωθεί η Θεσσαλονίκη και εκεί ο πόλεμος είχε λήξει, εναντίον των Τούρκων.Η τοποθεσία αυτή αποτελούνταν από μια σειρά παράπλευρων τομέων, οι οποίοι αλληλοϋποστηρίζονταν κατάλληλα και ήταν οι εξής:– Νήσου, Καστρίτσας, το κυρίως Μπιζάνι, Δουρούτης και Σαδοβίτσας (σημερινά Μάρμαρα) και Ζωνδήλας, με κέντρο βάρους άμυνας το Μπιζάνι.
Ιδιαίτερα ισχυρές ήσαν οι οχυρώσεις στο δεξιό πλευρό των Τούρκων στα κατά σειρά υψώματα Μανωλιάσας, Αγίου Νικολάου και Τσούκας. Βρισκόμαστε στα μέσα Ιανουαρίου 1912 και ο χειμώνας βαρύτατος. Τα στρατεύματα υφίσταντο μεγάλη ταλαιπωρία, οι δε επιχειρήσεις είχαν προσωρινά ανασταλεί και ο πόλεμος παρατείνονταν.Τα πράγματα δεν έδειχναν να πηγαίνουν τόσο καλά στο Μπιζάνι.
Το τέλος του πολέμου, παρά τις επανειλημμένες ενισχύσεις της Στρατιάς Ηπείρου, δεν ήταν ορατό. Αντίθετα ήταν πολύ ορατός ο Βουλγαρικός κίνδυνος στη Θεσσαλονίκη. Ήταν μεγάλη ανάγκη να δοθεί το συντομότερο τέλος ευνοϊκό στις επιχειρήσεις κατά του Μπιζανίου. Απαιτούνταν προς τούτο άμεσα αλλαγές. Αλλαγή στη Διοίκηση των Ελληνικών Στρατευμάτων και αλλαγή στον τρόπο ενέργειας στις επιχειρήσεις.Και τότε προκλήθηκε Βασιλικό Διάταγμα. Προφανώς κατόπιν Κυβερνητικής επέμβασης. Υπήρξε ασφαλώς υπόδειξη και πιθανώς απαίτηση του πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου.Διά του Β.Δ. τούτου της 28 Δεκεμβρίου 1912 ορίστηκε Διοικητής της Στρατιάς Ηπείρου ο έμπειρος και νικητής μέχρι τούδε Διάδοχος Κων/νος.
Ο Κωνσταντίνος έφτασε στο μέτωπο Ηπείρου στις 13 Ιανουαρίου 1913. Τον συνόδευε και το επιτελείο του, μεταξύ του οποίου και ο δαιμόνιος Λοχαγός ακόμα Ιωάννης Μεταξάς. Το Στρατηγείο της Στρατιάς βρίσκονταν στο Χάνι Εμίν Αγά. Εκεί εγκαταστάθηκε ο Κωνσταντίνος και άρχισε αμέσως να μελετά την κατάσταση. Ταυτόχρονα η Στρατιά ενισχύθηκε με μια ακόμα Μεραρχία, την νεοϊδρυθείσα 8η Μεραρχία Ηπείρου.Ο Κωνσταντίνος αφού μελέτησε καλά την κατάσταση μαζί με τους επιτελείς του, άλλαξε κατά 180 μοίρες και ριζικά τον μέχρι τότε εφαρμοζόμενο τρόπο ενέργειας, που ήταν από δεξιά προς το αριστερό πλευρό των Τούρκων σε συνδυασμό με κατά μέτωπο επίθεση κατά του Μπιζανίου. Γιατί όπως διαπιστώθηκε από τις αναγνωρίσεις το αριστερό των Τούρκων ήταν ισχυρό, ενώ το δεξιό τους ασθενέστερο. Η δε κατά μέτωπο επίθεση κατά του Μπιζανίου ήταν αδύνατη και αναποτελσματική παντελώς, λόγω της μεγάλης ισχύος του Οχυρού.
Ύστερα από αυτές τις διαπιστώσεις αποφασίστηκε η εξής ιδέα ενέργειας της Στρατιάς:1. Παρενόχληση και απασχόληση προς παραπλάνηση στο κέντρο και από δεξιά.2. Κύρια επιθετική ενέργεια από τα αριστερά μας προς τα δεξιά των Τούρκων. Κατ' εφαρμογή και του Δόγματος «Εκ του ισχυρού προς το ασθενές».Το δεξιά των Τούρκων στηρίζονταν κατά σειρά στα υψώματα, Μανωλιάσα, Άγιος Νικόλαος, Τσούκα, Δουρούτη και Σαδοβίτσα (τα Μάρμαρα).
Η κύρια αυτή προσπάθεια θα γινόταν και σε συνδυασμό, επιπλέον της παρενόχλησης και απασχόλησης στο κέντρο και δεξιά και με τις εξής ταυτόχρονα δευτερεύουσες ενέργειες:
α)Ενέργεια από Μέτσοβο προς Δρίσκο.Στν κατεύθυνση αυτή ενεργούσε ήδη το Εθελοντικό Τμήμα των Γαριβαλδινών του Ρώμα. Εκεί υπηρετούσε εθελοντής ως Διοικητής Λόχου ο ποιητής Λορέντζος Μαβίλης. ΟΜαβίλης έπεσε ηρωικά σε μάχη στις 28 Νοεμβρίου. Ήταν ο επιφανής ήρωας ανάμεσα σε χιλιάδες άλλους αφανείς που έδωσαν τη ζωή τους για την Ελλάδα σ' αυτόν τον αγώνα κατά των Τούρκων κατακτητών.
β) Παραπλανητική ενέργεια από Φούρκα προς Μεσογέφυρα και
γ) Επιδεικτική απόπειρα απόβασης στους Αγίους Σαράντα. Με το καταρτισθέν βάσει όλων των παραπάνω σχέδιο επίθεσης, η Στρατιά κατανέμονταν στα εξής δύο Τμήματα:
1ο Τμήμα: 6η Μεραρχία, 8η Μεραρχία και Απόσπασμα Παπακυριαζή.
Αποστολή: Η απασχόληση και καθήλωση του εχθρού ανατολικά της οδού Ιωαννίνων-Πρέβεζας. Δ/τής ο Αντιστράτηγος Σαπουντζάκης Κων/νος.2ο Τμήμα: 23 Τάγματα Πεζικού και 24 Πυροβόλα.
Αποστολή: Αιφνιδιαστική επίθεση δυτικά της οδού Ιωαννίνων-Πρέβεζας σε τρεις φάλαγγες ως ακολούθως, υπό τη Δ/ση του υποστρατήγου Μοσχόπουλου.«Α» Φάλαγγα: Ισχυρό απόσπασμα εκ της 4ης Μεραχίας προς κατάληψη Μανωλιάσας και Αυγού, υπό τον Συν/ρχηνΑντωνιάδη.«Β»
Φάλαγγα: Απόσπασμα εκ της 7ης Μεραρχίας προς κατάληψη Αγίου Νικολάου υπό τον Συν/ρχην Γιαννακάκη Ιωάννη.«Γ» Φάλαγγα: Εννέα Τάγματα μετά Πυροβολικού πό τον Συν/ρχη Δελαγραμμάτικα Νικόλαο προς κατάληψη Τσούκας και αριστερά.
Σύνδεσμος μεταξύ των δύο ανωτέρω 1ου και 2ου Τμημάτων: Η 2η Μεραρχία ιππαστί επί της οδού Ιωαννίνων-Πρέβεζας. Στις 19 Φεβ/ρίου 1913 προπαρασκευή πυροβολικού. Επιδεικτική ενέργεια του 1ου Τμήματος για παραπλάνηση του εχθρού.Ξημερώματα 20ής Φεβ/ρίου 1913 επίθεση του 2ου Τμήματος με τις παραπάνω τρεις Φάλαγγες.
Η επίθεση στέφθηκε από πλήρη επιτυχία. Στο τέλος της ημέρας 20ης Φεβρουαρίου, όλοι οι παραπάνω αναφερόμενοι αντικειμενικοί σκοποί των Φαλάγγων είχαν καταληφθεί.Πλέον τούτου, υπό της «Β» Φάλαγγας (Συν/ρχου Γιαννακάκη), δημιουργήθηκε μία προωθημένη αιχμή προς Ραψίστα (πεδινά) υπό τον Ταγματάρχη Βελισσάριο, η οποία έφτασε στην παρυφή των Ιωαννίνων. Το Μπιζάνι αποκομμένο πλέον και περικυκλωμένο πανταχόθεν.Κατόπιν τούτων ο Εσσάτ Πασάς αφού συνεννοήθηκε με τον Μητροπολίτη Ιωαννίνων Γερβάσιο, έστειλε τη νύχτα 20ής προς 21ης Φεβρουαρίου 1913 επιστολή στο Ελληνικό Στρατηγείο με την οποία παραδίνονταν άνευ όρων.
Οι παραδοθέντες ήταν χίλιοι αξ/κοί και 32.000 άνδρες με 108 πυροβόλα. Μερικοί Τουρκαλβανοί διέφυγαν προς Αλβανία.Στις 22 Φεβρουαρίου 1913 ο Διάδοχος Κωνσταντίνος έμπαινε έφιππος και θριαμβευτής επικεφαλής των Εληνικών Στρατευμάτων στα Ιωάννινα, όπου του επιφυλάχτηκε αποθεωτική υποδοχή.Τα Γιάννινα ελεύθερα. Είχαν περάσει από το 1431 μ.Χ. 482 χρόνια Τουρκικού ζυγού. Σχεδόν μισή χιλιετηρίδα.
